Dit overbekende verhaal deed me denken aan een moment dat ik meemaakte bij de oplevering van een nieuwe glasfabriek van Philips in de stad Winschoten. Die stad wordt door de lokale bevolking trouwens heel ‘grappig’ Sodom genoemd. Geen idee waarom. Als nieuwbakken arbeiders kregen we door de toenmalige bedrijfsleider, een geweldig imposante en Bourgondisch ingestelde man met veel humor, een rondleiding door de nieuwe fabriek (het was 1972). Fantastisch hoogtepunt was de grote en lege ruimte aan de voet van de fabrieksschoorsteen. Op de vraag waarom die ruimte zo groot en vooral zo leeg was, antwoordde de bedrijfsleider met een bulderende lach dat daar misschien ooit een machine zou kunnen komen om de giftige rookgassen te reinigen. O, maar waarom niet nu gedaan, vroeg iemand schuchter. Omdat het kan om het achterwege te laten. Pas als er niet meer te ontduiken wetgeving komt zullen we dat doen. En lachend om zoveel humor vervolgde hij zijn weg.
Omdat het kan zoeken bedrijfsontwikkelaars en de verantwoordelijken daaromheen steeds de ruimte om, tegen ieder normaal begrip in, zaken achterwege te laten die voor de luchtkwaliteit dringend nodig zijn. Het hoeft nu nog niet, dus doen we het niet. Die houding van: “Ik doe het omdat ik het kan” is niet voorbehouden aan een enkele industrieel of een God met humor. Nee, dat is een menselijk trekje, misschien geïnspireerd door diezelfde oudtestamentische God, maar het is er. Ik ben bankier en ik kan de zaak belazeren door te manipuleren en daarna veel geld te verdienen, dus ik doe het. Is niet aardig voor andere mensen, nee maar ik kan het wel.
Ik kan het dus ik doe het, is ook al het gedachtengoed binnen de voedingsmiddelenindustrie. Ik kan een hoop marketing-onzin op een etiket van een voedingsmiddel zetten, dus ik doe dat. En als de wetgever voorschrijft dat ik niet meer mag zeggen dat er veel vitaminen in zitten dan zeg ik wel dat het gezond is. En als dat ook niet meer mag, dat het tegen de veroudering is. En als dat niet mag…..Het maakt niet uit. De consument gelooft toch wel alles wat je schrijft. Aandeelhouderswaarde omhoog. Flesje bier verkopen en zeggen dat jij dat niet duurder hebt gemaakt. Wel hebben we het flesje kleiner gemaakt, maar dat zeggen we er lekker niet bij. En als er teveel vet of suiker in het bewerkte voedsel zit doen we er minder in, althans we zetten op het etiket dat het ‘vernieuwd is’ en nu met minder suiker! In werkelijkheid stoppen we er suiker van ingedikte appels in, waarvan we weten dat dit exact hetzelfde is als suiker. Waarom? Omdat het kan.
Voedingsmiddelen waarvan we weten dat het slecht is. Voedingsmiddelen waarvan we weten dat het verhoogd kanker risico geeft. Maar ach, als we ziek zijn is daar de gezondheidszorg die dat probleempje weer even oplost. Ik weet dat ‘de mens’ niet wil luisteren. En dat de politiek ook niet de wens van diezelfde mensen, om heel veel geld te bij elkaar te schrapen, wil dwarsbomen. Maar om nu een circus op te tuigen, waarbij enerzijds de voedingsindustrie mensen voedingsmiddelen tot zich laat nemen die dik maken, verslavingen aan o.a. suiker veroorzaken en diabetes en hartkwalen in stand houden en anderzijds een kostbaar zorgsysteem optuigen om deze mensen weer beter te maken. Dat is cynisch. Diezelfde herstelde patiënt gaat daarna weer door met het eten van teveel zout, teveel suiker, teveel vet en teveel E-nummers. Om hierna opnieuw een beroep op de zorg te moeten doen. Wat een idioot verhaal is dat toch eigenlijk.
Grenzen aan zorg, aan kosten van zorg betekent grenzen aan waar je geld aan mag verdienen door het in de schappen van de winkel te leggen. Betekent ook dat het individu zelf een verantwoordelijkheid heeft, zeker. Maar we weten dat het individu ervan uitgaat dat hetgeen geschreven staat klopt. En laat dat nou als sinds de mens kan schrijven niet waar zijn. We belazeren elkaar, simpelweg omdat het kan.
