In hoeverre heeft u ervaren dat de Covid-19 crisis het belang van effectieve medicatie en vaccinatie nog meer heeft benadrukt?
Zandbergen: “Covid-19 drukt ons met de neus op de feiten! De impact van een in fectieziekte kan écht enorm zijn. Dat geldt voor Covid-19, maar ook zeker voor andere infectieziekten. Een infectie maakt het hele lichaam ziek en kan blijvende schade veroorzaken of zelfs leiden tot de dood. Als we meer oog hebben voor medische preventie dan boeken we op veel van die infectieziektes winst. Ik hoop dat dit besef er echt komt”.
Van Beek: “De reguliere zorg staat als gevolg van de Covid-19 pandemie onder druk. Dit is bij uitstek het moment om plannen te maken over de manier waarop de reguliere zorg ontlast kan worden. En laten we het niet bij plannen houden maar ook echt actie ondernemen. Inzetten op medische preventie waaronder infectieziekten, maar ook tal van chronische aandoeningen vermindert het aantal ziekenhuisopnames en daarmee de druk op de reguliere zorg. En dat zeg ik niet alleen omdat ik bij een farmaceutisch bedrijf werk maar ook als Nederlander; het zal je maar overkomen dat je nu ziek wordt, ziekenhuiszorg nodig hebt en nul op request krijgt!”.
Zandbergen vult aan: “Er zijn in Nederland vaccinaties beschikbaar die niet in het Rijsvaccinatieprogramma worden aangeboden. Deze vaccinaties zijn goedgekeurd door de EMA. Toch weten veel Nederlanders niet dat er extra vaccinatie mogelijkheden zijn. Met ‘Vaccinaties op Maat’ heeft de overheid hiertoe een eerste aanzet gegeven, maar het is noodzakelijk dat de informatiestroom verder op gang komt. Richting het algemene publiek maar ook naar de zorgprofessional toe. Dan pas kan iedereen zijn afweging maken of ze bescherming willen tegen aandoeningen, zoals Meningokokken B, het Rotavirus of Gordelroos”.
De strijd tegen Covid-19 en beschikbaarheid vaccins
Hoe zet uw organisatie zich in algemene zin in rond de Covid-19 crisis?
Van Beek: “We zijn op meerdere vlakken bezig en hierbij speelt samenwerking een belangrijke rol. Het is begrijpelijk dat het accent op vaccins ligt, maar we werken bijvoorbeeld ook aan behandelmethodes voor covid-patiënten en onderzoeken in hoeverre bestaande en nieuwe geneesmiddelen ingezet kunnen worden bij de behandeling van Covid-19”.
“GSK onderschrijft de visie dat er meerdere vaccins nodig zullen zijn om de Covid-19 crisis te kunnen bestrijden. Onze toegevoegde waarde is samenwerking met diverse partners waarbij onze adjuvans-technologie gebruikt wordt bij de ontwikkeling van verschillende Covid-19 vaccins.”
Zandbergen: “Adjuvantia zijn stoffen die de afweerreactie tegen antigenen versterken, waardoor er een krachtigere en meer aanhoudende immuniteit opgewekt kan worden tegen de infectie. Het gebruik van een adjuvans is met name in een pandemische situatie zoals nu van belang omdat het de hoeveelheid werkzame stof (d.w.z. het antigeen), die nodig is per vaccin, kan reduceren en daardoor kunnen veel meer Covid-19 vaccins gemaakt worden. Hierdoor kan in een bepaald tijdstraject voor veel meer mensen vaccin beschikbaar komen, dan wanneer er geen gebruik wordt gemaakt van een dergelijk adjuvans”.
Zandbergen gaat verder: “We kijken daarnaast hoe geneesmiddelen, die we in de pijplijn hebben voor andere ziekten, eventueel ingezet kunnen worden voor Covid-19 patiënten. Zo zijn we bezig met een middel voor het gebruik bij patiënten met Reumatoïde Artritis. Het heeft als doel het afweersysteem van deze patiënten te onderdrukken als het afweersysteem op tilt slaat. Iets vergelijkbaars wordt ook gezien bij sommige Covid-19 patiënten. Hierdoor zijn we gaan kijken of dit middel bij hen ingezet kan worden om te voorkomen dat de immuunrespons doorslaat. Dit onderzoek bij Covid-19 patiënten, bevindt zich nu in fase 2 en vordert gestaag. Daarnaast werken we ook samen met Vir Biotechnology aan een therapie met monoklonale antilichamen tegen het corona virus”.
Maximale beschikbaarheid bereiken we door meerdere en verschillende soorten Covid-19 vaccins
Kunnen we stellen dat er in het voorjaar 2021 een vaccin beschikbaar is?
Zandbergen: “Als we het hebben over mogelijke effectieve behandeling dan zetten we in op begin volgend jaar. Als het gaat om de beschikbaarheid van vaccins, dus preventie, dan zijn we hoopvol dat in het eerste halfjaar 2021 gestart kan worden met vaccinatie. We moeten ons wel beseffen dat bij het beschikbaar komen van de vaccins, deze niet direct voor iedereen ingezet kunnen worden omdat vaccinproductie nu eenmaal tijd kost”.
“Het is belangrijk dat er zoveel mogelijk verschillende vaccins worden ontwikkeld, omdat we niet weten welke van deze vaccins daadwerkelijk de eindstreep gaan halen. Daarnaast zou het kunnen zijn dat het ene vaccin beter ingezet kan worden voor een oudere doelgroep, terwijl een ander vaccin veel beter past bij een jongere doelgroep. Kortom: hoe meer verschillende soorten vaccins de eindstreep halen, des te beter het is voor de bescherming van de bevolking.”
Op welke wijze verloopt nu de afstemming met de overheid?
Van Beek: “Afstemming vindt plaats vanuit ons hoofdkantoor met de Europese Commissie. In september dit jaar is er een ‘advanced purchase agreement’ met de Europese Commissie getekend voor de levering van maximaal 300 miljoen doses van een Covid-19-vaccin dat door GSK en Sanofi wordt ontwikkeld, zodra het vaccin is goedgekeurd. Het contract maakt de aankoop van een vaccin tegen Covid-19 mogelijk voor alle lidstaten van de Europese Unie, die ook gereserveerde doses kunnen doneren aan landen met lagere inkomens”.
Wat leert de hele Covid-19 crisis ons nu eigenlijk?
Zandbergen: “Een duidelijke les is dat infectieziekten zeer onvoorspelbaar zijn en blijven verrassen. Het onderstreept het belang van vaccinatie. De Covid-19 crisis laat ons ook zien dat we ons in Nederland geen passieve attitude kunnen veroorloven, als het gaat om medische preventie van infectieziekten waar nu al vaccins voor beschikbaar zijn. Het toegankelijk maken van de reeds beschikbare vaccinaties die nu niet programmatisch worden aangeboden, zoals tegen Rotavirus, Meningokokken B en Gordelroos verdienen allen een hogere prioriteit. Het overheidsbeleid is voor deze vaccins op dit moment te afwachtend. De maximale gezondheidswinst wordt niet bereikt terwijl die voor het grijpen ligt. Recent was nog in het nieuws dat het aangekondigde vernieuwde HPV en bijbehorende catch-up programma mogelijk vertraging oploopt. Dat is zeer ongewenst gegeven de consequenties voor de beoogde doelgroepen, waaronder jongens en mannen”.
Van Beek vult aan: “De overheid wil de bevolking zo goed mogelijk beschermen en dat vereist een proactieve houding. Als we nu bijvoorbeeld kijken naar de Meningokokken C uitbraak in 2002 en de Meningokokken W uitbraak ik 2016, dan hebben we geleerd dat er veel slachtoffers kunnen vallen bij dit soort uitbraken. Voor Meningokokken B geldt hetzelfde; experts geven aan dat het niet de vraag is óf er een Meningokokken B uitbraak zal komen, maar wannéér die komt. Er is vaccinatie tegen Meningokokken B beschikbaar, waarvan de overheid (nog) niet besloten heeft om dat breed voor de mensen toegankelijk te maken. Dat is heel jammer, zeker als we zien dat andere landen zoals Groot-Brittannië, Italië en Portugal dat wel degelijk gedaan hebben. Hun overheidsbeleid gaat uit van het inzetten van beschikbare medische preventie en het voorkomen van potentiële uitbraken. In Nederland lijkt het erop alsof we wachten totdat de incidentie hoog genoeg is. Dat moeten we toch niet willen?”.
Zandbergen: “Het is daarbij juist van belang dat we niet alleen naar de incidentie van een bepaalde infectieziekte kijken, maar ook naar welke gezondheidsschade een infectieziekte veroorzaakt. Het gaat niet alleen om de dodelijke slachtoffers van een ziekte, maar ook om potentieel blijvende restverschijnselen. En die kunnen erg ingrijpend zijn in het leven van een patiënt. Bij Meningokokken B weten we bijvoorbeeld dat de restverschijnselen cognitieve achteruitgang, amputatie en blijvende invaliditeit kunnen zijn. Dergelijke ernstige gevolgen voor de gezondheid mogen niet onderbelicht blijven”.
Zandbergen gaat verder: “De Gezondheidsraad adviseerde in 2018 Meningokokken B vaccinatie nog niet op te nemen in het Rijksvaccinatieprogramma (RVP), omdat meer data nodig was. Volgend jaar toetst de Gezondheidsraad opnieuw of vaccinatie in het RVP zou moeten worden opgenomen. Er is de afgelopen jaren veel nieuwe data verschenen over de impact van vaccinatie. Dat geeft een verdere onderbouwing voor opname in het programma, zoals in enkele andere landen al reeds gedaan is”.
Wat is een gewonnen levensjaar in goede gezondheid ons per saldo waard?
Van Beek: “Bij het vaststellen van overheidsbeleid spelen kostenafwegingen een belangrijke rol. Dat is begrijpelijk. De gehanteerde referentiewaarde voor vaccinaties is nu 20.000 euro per gewonnen levensjaar, terwijl dat voor geneesmiddelen kan oplopen tot 50.000 euro of zelfs 80.000 euro afhankelijk van de ziektelast van de patiënt. Hoe hoger de ziektelast, hoe hoger de referentiewaarde die gebruikt wordt. Dan is het vreemd dat voor vaccinaties geen rekening wordt gehouden met deze hogere referentiewaarde wanneer sprake is van een hogere ziektelast. Door experts wordt er ook steeds meer gepleit om de referentiewaarde voor vaccinaties te verhogen, vooral voor ernstige infectieziekten met een hoge ziektelast, zoals Meningokokken B”.
Is er nog een specifieke ‘call to action’ richting politiek, overheid, zorgprofessionals, patiënten, zorgorganisaties en/of onze overige lezers, die u rond het thema ‘Gezondheid bereikbaar voor iedereen’ i.r.t. vaccinatie op deze plaats zou willen doen?
Zandbergen: “Ja die is er zeker. Een schrijnend voorbeeld van waar we grote gezondheidswinst laten liggen is de Rotavirus vaccinatie. Hiervoor zijn al sinds 2006 vaccins beschikbaar, de Gezondheidsraad heeft er positief over geadviseerd, maar er is weinig mee gebeurd om het breed beschikbaar te stellen”.
Van Beek vult aan: “Het Rotavirus is bij uitstek een treffend voorbeeld. Het vaccin ligt al jaren op de plank, en toch overlijden nu al ruim een decennium elk jaar 5 tot 6 kinderen onnodig aan het Rotavirus! Daarbij is vaccinatie niet alleen kosteneffectief gebleken maar zelfs kostenbesparend en toch worden Nederlandse kinderen er niet mee gevaccineerd. Dat valt niet uit te leggen en we mogen deze situatie niet laten voortduren. Ik blijf ervoor strijden om deze vaccins, die levens kunnen redden, toegankelijk te maken voor iedereen”.
Zandbergen: “Bovendien wordt er nu gesproken over de toenemende druk binnen de ziekenhuizen. Rotavirus komt voor in het seizoen dat ook het RS virus en griep voor ziekenhuisopnames bij kinderen zorgen. Vorig jaar was het nog in het nieuws dat er kinderen overgeplaatst moesten worden naar België doordat de zorg overbelast raakte door het RS virus. Als je dan Rotavirus infecties kan voorkomen met een paar simpele druppeltjes (de vaccinatie wordt via de mond toegediend), waardoor er minder ziekenhuisopnames en ook huisartsconsultaties zijn, dan geeft dat lucht, zeker nu”.
Zandbergen sluit af: “Wat we nu zien is dat zowel de burger als de professional niet weten wat er allemaal beschikbaar is. Er moet veel meer ingezet worden op kennisoverdracht richting de sector en richting de burger. Wanneer een vaccin niet door middel van een programma beschikbaar is, dan kunnen zij zelf keuzes maken welk vaccin zij wel of niet willen gebruiken ter bescherming van de eigen gezondheid. En uiteraard blijven wij ons maximaal inzetten om alle beschikbare vaccins zoveel mogelijk toegankelijk te krijgen voor iedereen!”.
------
Dit interview vond medio oktober 2020 plaats.
